Het jeugddetentie centrum Eikenstein te Zeist word overheerst door een strakke ritmiek van open- en gesloten, smalle vensters bieden uitzicht op buiten vanuit de cellen. Dwalende door het gebouw viel me de sterke verwantschap met het effect van een oude filmprojector op, het ietwat schokkerig voorbijschieten van beelden.
Dit gegeven werd belangrijker naarmate ik er vaker kwam en ontdekte dat tv voor de pupillen tot een van de enige contacten met de buitenwereld gerekend kan worden.
Niet alleen de architectuur getuigt van deze strakke ritmering ook binnen de inrichting wordt een strak regime gehandhaafd. De enige plek waar dit gegeven wordt doorbroken is in de centrale gangen tussen oud- en nieuwbouw. Deze bestaan uit drie lagen en hebben een lengte van ongeveer 45 meter. Deze gangen hebben tevens een andere hoogte dan de rest van het gebouw, nl. 2.90 cm. De gang op de begane grond word minder intensief gebruikt dan de eerste- en tweede verdieping. De gangen worden gekenmerkt door een “overvloedig” licht en een openheid die schril contrasteert met de rest van het gebouw. Het zijn tevens de “slagaders van het gebouw”, met name op de eerste en tweede verdieping vinden de verkeersstromen plaats van de pupillen, van en naar de leslokalen en de sport-accomodatie (Dojo en fitnessruimte). De kopse wanden van de gang bieden uitzicht naar buiten zonder echt die buitenwereld weer te geven. Het blikveld wordt toch vooral overheerst door de hekken die de verschillende gevangenisterreinen afbakenen / afsluiten. Door dit blikveld versterken deze “uitzichten” vooral de geslotenheid van het gehele terrein. Zelfs de sportterreinen buiten worden omgeven door enorme hekwerken, van echt buitenzijn is eigenlijk ook hier geen sprake. Deze grens van binnen-buiten is een belangrijk thema in het voorstel, hij functioneert ook als metafoor voor de scheidslijn tussen privé en openbaar, op diverse niveaus.
Film en regie zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden; door het draaiboek, de regie worden de mogelijkheden, het verloop en de ‘plots’ ingekaderd, gestuurd.
Het probleem van deze jongeren is juist dat regie ontbreekt, door deze regie neem je de toekomst weer in eigen hand, komt er lijn in en wordt het ‘plot’, het doel weer zichtbaar (en haalbaar).
De jongeren worden onttrokken aan de maatschappij en hun maatschappelijk leven: afgesloten van de buitenwereld word getracht via programma’s en een streng regime de jongeren bewust te maken van de noodzaak van regie (en doelen).
De kopse wanden van de gangen worden opgevat als de scheidslijn tussen binnen en buiten en vormen een afsluiting van het voorstel aan beide zijden. In het verlengde van de gangen wordt als een soort filmsequence boven de borstwering een fotografische reeks aangebracht. De foto’s vullen het vlak tussen borstwering (horizon) en plafond, waardoor er als het ware een aantal nieuwe vensters worden toegevoegd die buiten binnenhalen en daarmee een uitzicht toevoegen. Ze leggen een link tussen binnen- (gevangenis) en buiten. Een aantal foto’s betreft ingrepen in- en om de P.I., die vermengd worden met situaties buiten. Onderwerpen als stilstand, afzondering, binnen- buiten en verandering worden als metaforen gebruikt en in beelden omgezet. Door deze overvloeïing worden de pupillen geprikkeld situaties opnieuw te beoordelen, te definiëren.
Het werk manifesteert zich als een omgekeerd filmprincipe. Door de verkeersstromen van de begeleiders met de pupillen via de gangen wordt van de beweging gebruik gemaakt om zo stilstaande beelden over te laten vloeien tot een spreekwoordelijke filmsequence. Foto’s waar op het eerste gezicht niets vreemds mee is, waar niets op aan te merken valt hebben bij nadere beschouwing middels subtiele ingrepen, een tweede laag die deze vanzelfsprekendheid wegneemt en een nieuwe dimensie toevoegt. Mede door de samenstelling van de reeks wordt de toeschouwer geprikkeld elke afbeelding in het licht van zijn belendende opnieuw te definiëren. Door de gelaagdheid in de foto’s en combinaties ontstaat een reeks die niet direkt te doorgronden is maar die op langere termijn zich steeds meer zal “openbaren”.
Maquette van de situatie
